მედია და ინფორმაციული წიგნიერება
ტექნოლოგიურმა პროგრესმა, კერძოდ კი, ვებ 2-ისა და სოციალური მედიის განვითარებამ თვისებრივად შეცვალა მედიის ტრადიციული გაგება. დღეს მოქალაქეებს პირდაპირ მიუწვდებათ ხელი წყაროებზე, შეუძლიათ იყვნენ, როგორც მედია კონტენტის შემქმნელები, ასევე გამავრცელებლები და ამისათვის სპეციფიკური ჟურნალისტური განათლება ან სამუშაო გამოცდილება არ მოეთხოვებათ.
ტექნოლოგიური განვითარების შედეგად, ინფორმაციის გავრცელებაზე კონტროლის ძალაუფლება შეიცვალა: ტრადიციულ მედიას დღის წესრიგის შედგენაზე მონოპოლია აღარ აქვს, რაც მედია საკუთრების კონცენტრაციის პირობებში დამატებით რისკებს უკავშირდებოდა. თუ ტრადიციული მედია პროფესიულ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით განსაზღვრავს, თუ რა არის საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი და ღირებული ინფორმაცია, დღეს მოქალაქეებს ინტერნეტის მეშვეობით შესაძლებლობა აქვთ, თავად მოიძიონ ინფორმაციის წყარო და ის ინფორმაცია გააზიარონ, რომელსაც თავად მიიჩნევენ მართებულად. ამ ცვლილებების შედეგად, ერთი მხრივ, საინფორმაციო ველი უფრო პლურალისტური გახდა და საინფორმაციო ციკლი დაჩქარდა, მეორე მხრივ, იმის გამო, რომ სოციალურ მედიას პროფესიული რედაქტირების ფუნქცია არ აქვს, დეზინფორმაციის, სიძულვილის ენის შემცველი შინაარსის გავრცელებაც უფრო მარტივი გახდა.
არსებული გამოწვევების დასაძლევად მნიშვნელოვანია მედია და ინფორმაციული წიგნიერების უნარების განვითარება, რაც კომუნიკაციის ყველა ფორმის გამოყენებით, შემდეგ კომპონენტებს მოიცავს:
- მედიის ხელმისაწვდომობა;
- მედიის ანალიზი;
- მედიის შეფასება;
- მედია კონტენტის შექმნა;
- მოქმედება.
მედია და ინფორმაციული წიგნიერება ყველა ტიპის მედიის სრულფასოვნად გამოყენების და მედია შინაარსიის კრიტიკული გააზრების უნარია, კრიტიკული აზროვნება კი - ფაქტების და ფაქტობრივი მტკიცებულებების ობიექტური, რაციონალური, სკეპტიკური და მიუკერძოებელი ანალიზის უნარი.
გაერთიანებული ერების განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის ორგანიზაცია (იუნესკო -UNESCO) მედია და ინფორმაციულ წიგნიერებას თანასწორობისა და ადამიანის უფლებების კონტექსტში განიხილავს და ყურადღებას ინფორმაციასა და ცოდნაზე თანაბარი ხელმისაწვდომობისა და თავისუფალი, დამოუკიდებელი და პლურალისტური მედია და საინფორმაციო სისტემების პოპულარიზაციის აუცილებლობაზე ამახვილებს.
იუნესკოს მედია და ინფორმაციული წიგნიერების 5 წესი
იუნესკო მედია და ინფორმაციული წიგნიერების 5 წესს გამოყოფს, ესენია:
წესი 1 - ინფორმაცია, კომუნიკაცია, ბიბლიოთეკები, მედია, ტექნოლოგიები, ინტერნეტი, ასევე ინფორმაციით უზრუნველყოფის სხვა ფორმები კრიტიკულ სამოქალაქო ჩართულობასა და მდგრად განვითარებაში გამოიყენება. ისინი თანაბრად მნიშვნელოვანია და არც ერთს უნდა მიენიჭოს უპირატესობა.
წესი 2 - ყველა მოქალაქე ინფორმაციის/ცოდნის შემქმნელია და თავისი გზავნილი აქვს. მათ უნდა მიეცეთ ახალ ინფორმაციასა და ცოდნაზე წვდომა და საკუთარი თავის გამოხატვის შესაძლებლობა. მედია და ინფორმაციული წიგნიერება არის თანაბრად ყველასთვის - ქალებისა და კაცებისთვის და ადამიანის უფლებათა ქვაკუთხედია.
წესი 3 - ინფორმაცია, ცოდნა და გზავნილები ყოველთვის არ არის დაცლილი ღირებულებებისგან ან მიუკერძოებელი. ნებისმიერმა კონცეპტუალიზაციამ და მედია და ინფორმაციული წიგნიერების გამოყენებამ ეს გარემოება ყველა მოქალაქისთვის გასაგები და გამჭვირვალე უნდა გახადოს.
წესი 4 - მიუხედავად იმისა, გაცნობიერებული აქვს თუ არა, აღიარებს თუ გამოხატავს, ყველა მოქალაქეს აქვს სურვილი იცოდეს და გაიაზროს ინფორმაცია, ცოდნა და გზავნილი, ამასთანავე მოახდინოს მათი კომუნიკაცია. მისი უფლებები, ცხადია, არასდროს უნდა შეილახოს.
წესი 5 - მედია და ინფორმაციული წიგნიერების დაუფლება ერთბაშად არ ხდება. ეს ცოცხალი და დინამიური გამოცდილება და პროცესია. ის სრულყოფილია, როდესაც მოიცავს ცოდნას, უნარებს და დამოკიდებულებებს, ხელმისაწვდომობას, შეფასებას, გამოყენებას, ინფორმაციის წარმოებას და კომუნიკაციას, მედია და ტექნოლოგიურ შინაარსს.