Ատելության խոսքի հատկանիշները
Եվրոպայի Խորհրդի Նախարարների կոմիտեի կողմից 1997 թ. ընդունված հանձնարարականի համաձայն, ատելության խոսք են համարվում բոլոր այն արտահայտչաձևերը, որոնք սերմանում, տարածում, խրախուսում կամ արդարացնում են ռասայական ատելությունը, քսենոֆոբիան, հակասեմիտիզմը եւ անհանդուրժողականության բոլոր ձեւերը, ներառյալ՝ ազգայնականությունը, էթնոցենտրիզմը, փոքրամասնությունների կամ միգրանտների հանդեպ խտրականությունը կամ թշնամական վերաբերմունքը:
Կարեւոր է իմանալ արմատական խմբերի կողմից հանրության շրջանում տարբեր խմբերի նկատմամբ անհանդուրժողականության մթնոլորտ ստեղծելու եւ ատելություն սերմանելու նպատակով կիրառվող մեթոդները։
Ատելության խոսքի իդենտիֆիկացվե
Ատելության խոսքը կարող է իդենտիֆիկացվել հետեւյալ բնութագրիչների միջոցով․
- Օտարացում/Պիտակավորում («նրանք ընդդեմ մեզ»)․ թիրախային խմբի կամ խմբերի օտարացումը/պիտակավորումը եւ «նրանք մեր դեմ» դիխոտոմիայի ստեղծումը բնորոշ են ատելության գաղափարախոսությանը: Ընդգծվում է թիրախային խմբերի նկատմամբ գերակայությունը, նրանց ինքնությունը ներկայացվում է որպես վտանգ, եւ լսարանը մոբիլիզացվում է այդ վտանգի դեմ պայքարելու համար:
- Օբյեկտ սուբյեկտի փոխարեն․ մեդիա հարթակները, որոնց խմբագրական քաղաքականությունը տարբեր ինքնություն ունեցող խմբերի հանդեպ բացահայտ անհանդուրժող է, սովորաբար անտեսում են իրենց կողմից լուսաբանվող խմբերի ներկայացուցիչների կարծիքը: Հետևաբար, այդ խմբերի ներկայացուցիչները լրագրողների քննադատության օբյեկտներն են, այլ ոչ սուբյեկտները, եւ ամբողջությամբ անտեսվում են խմբագրական նյութում որպես խնդրի կողմ:
- Վախեցնելու մարտավարություն․ հասարակությանն արմատականացնելու նպատակով ծայրահեղ աջ խմբերը եւ մեդիա հարթակները վտանգների շուրջ խուճապարար միջավայր են ստեղծում եւ հանրության շրջանում վախեր տարածում: Այս նպատակով նրանք տարածում են կեղծ տեղեկատվություն կամ անհիմն կերպով ընդհանրացնում են խմբի որևէ անդամի գործողությունները, որպես խմբի՝ որպես ամբողջություն, գործողությունների բնութագրում: Վախեցնելու մարտավարությունը հաճախ օգտագործվում է միգրանտների նկատմամբ:
- Պատմական «տրավմաների» բորբոքում․ հոգեբանները եւ սոցիոլոգները սահմանում են պատմական տրավման որպես «կոնկրետ մշակութային խմբի մի քանի սերունդների կողմից վերապրած տրավմա»: Պատմական տրավմաների բորբոքմանը բնորոշ է անցյալի իրադարձություններն ու խնդիրները ժամանակակից համատեքստում փոխանցելը եւ հույզերի հիման վրա կոնկրետ էթնիկ խմբերի կամ ազգությունների կամ պետության նկատմամբ ատելություն սերմանելը: Նմանատիպ դեպքերում հաճախ տեղի է ունենում ատելության խոսքի կիրառում եւ իրական խնդիրներից դեպի անցյալը ուշադրության շեղում, ինչպես նաեւ հանրության՝ ընդդեմ կոնկրետ խմբերի մոբիլիզացում։
- Վիկտիմիզացիա/ զոհարկում․ անցյալը փառաբանելուն զուգընթաց, ինքնավիկտիմիզացիա եւ նախկին փառքի վերականգնմանն ուղղված նպատակների ձևակերպում, ինչը հնարավոր է համարվում միայն «օտարներին» պարտության մատնելու եւ ոչնչացնելու միջոցով:
- Գենետիկ առավելության՝ աստվածային նախախնամությամբ բացատրելը․ Ռասիստական խմբերը օգտագործում են հնացած եւ աղավաղված մարդաբանական կամ գենետիկ տեսություններ, փասարկելու համար, որ իրենց գենետիկ առավելությունը պայմանավորված է աստվածային կամ բնական պատճառներով, մինչդեռ մյուս խմբերն ավելի նվազ մարդկային են: Այս դեպքում նույնպես թշնամուն ոչնչացնելու եւ համապատասխան տեղ զբաղեցնելու նպատակ է դրված:
- Պսևդոգիտություն եւ էպիզոդիկ վկայություններ․ ստեղծվում են բազմաթիվ ինտերնետային հարթակներ, այդ թվում` կայքեր եւ սոցիալական ցանցերի էջեր, որոնք օգտագործում են հնացած գիտական տեսություններ կամ էպիզոդիկ վկայություններ թիրախային խմբերի դեմ հանրությունը մոբիլիզացնելու համար։
- Խմբային համերաշխության ստեղծում․ Հղում անելով ընդհանուր ինքնությանը եւ շահարկելով էմոցիաները՝ խմբի անդամները մոբիլիզացվում են «ընդհանուր թշնամու» դեմ եւ արմատականացվում։