სიძულვილის ენის რეგულაციები
სიძულვილის ენის რეგულირების სტანდარტი განსხვავებულია ქვეყნების მიხედვით: თუ ევროკავშირის უმეტეს ქვეყნებში სიძულვილის ენა სისხლის სამართლის წესით დასჯადია, ამერიკის სამართლებრივ სისტემაში, აზრი, მათ შორის სიძულვილის ენა, აბსოლუტური პრივილეგიით არის დაცული, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა არსებობს აშკარა, მყისიერი და გარდაუვალი ძალადობის საფრთხე. აშკარა და მყისიერი საფრთხის ტესტის დროს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა იმ საფრთხისა და ზიანის მიხედვით განისაზღვრება, რომელიც აღნიშნულმა გამოხატვამ შეიძლება გამოიწვიოს. აშკარა და მყისიერი საფრთხის ყველაზე გახმაურებული მაგალითია რუანდის რადიოს (Thousand Hills Free Radio and Television” (RTLMC)) მიერ 1994 წელს ტუტსის ტომის წინააღმდეგ გენოციდისთვის ნიადაგის მომზადება და პირდაპირი მოწოდებები ტუტსის ტომის განადგურებისკენ, რასაც 800 ათასამდე ადამიანის მსხვერპლი მოჰყვა.
სიძულვილის ენა არც საქართველოშია კრიმინალიზებული, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა სახეზეა აშკარა და მყისიერი საფრთხე. სიძულვილის ენაზე პროგრამული შეზღუდვები მხოლოდ მაუწყებლების შემთხვევაში არის დადგენილი, რომელიც უკრძალავს მაუწყებელს ისეთი პროგრამების გადაცემას, რომლებიც მიმართულია პირის ან ჯგუფის ფიზიკური შესაძლებლობის, ეთნიკური კუთვნილების, რელიგიის, მსოფლმხედველობის, სქესის, სექსუალური ორიენტაციის ან სხვა თვისებისა თუ სტატუსის გამო შეურაცხყოფისაკენ, დისკრიმინაციისაკენ, ან ამ თვისებისა თუ სტატუსის განსაკუთრებული ხაზგასმისაკენ. გამონაკლისია მხოლოდ ის შემთხვევები, როდესაც ეს აუცილებელია პროგრამის შინაარსიდან გამომდინარე და მიზნად ისახავს არსებული შუღლის ილუსტრირებას.
სიძულვილის ენის რეგულაციები ყველა ქვეყნის ეთიკისა და ქცევის კოდექსის შემადგენელია და ითვალისწინებდა როგორც ნეგატიურ, ასევე პოზიტიურ ვალდებულებებს.
ნეგატიური ვალდებულებები
- მედიამ არ უნდა მოახდინოს რაიმე ნიშნით გამორჩეული ხალხის, ჯგუფის ან ჯგუფების საზოგადოებისგან გარიყვა, იზოლირება;
- მედიამ თავი უნდა შეიკავოს ისეთი მასალის გამოქვეყნებისგან, რომელიც გააღვივებს სიძულვილს ან არატოლერანტობას რასის, ენის, სქესის, რელიგიური კუთვნილების, პოლიტიკური შეხედულებების, ეთნიკური, გეოგრაფიული ან სოციალური წარმოშობის საფუძველზე;
- როცა საქმე მესამე პირების მიერ გაკეთებული სიძულვილის ენის შემცველი განცხადებების გაშუქებას ეხება მნიშვნელოვანია მედიამ გაითვალისწინოს:
- სპიკერის სტატუსი,
- გზავნილის გავრცელების არეალი,
- და კონტექსტი.
თუ სპიკერი საჯარო პირია, მედიამ ასეთი კომენტარი უნდა გააშუქოს, რათა საზოგადოება ინფორმირებული იყოს, თუ რამდენად შეუწყნარებელია ის. ამასთანავე გაშუქება სხვა პირთა კომენტარებით უნდა დაბალანსდეს, ან მედიამ უნდა აღნიშნოს, თუ რა ტიპის გამოხატვასთან აქვს აუდიტორიას საქმე. არასაჯარო პირების სიძულვილის ენის შემცველი განცხადებების გაშუქება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც გაშუქება საზოგადოებაში არსებული შეუწყნარებლობის პრობლემის ჩვენებას ისახავს მიზნად, გაუმართლებელია.
- მედიამ არ უნდა მიუთითოს ადამიანის ეთნიკური, რელიგიური, სექსუალური, სოციალური თუ სხვა იდენტობა, თუ ამას არსებითი მნიშვნელობა არ აქვს საკითხის გასაშუქებლად;
- მედიამ არ უნდა მოახდინოს ადამიანის იდენტობის მითითება კრიმინალის, ტერორიზმის ან სხვა დანაშაულებრივი ქმედების გაშუქებისას, რათა არ მოახდინოს სტერეოტიპიზაცია და კონკრეტული დანაშაულის დაკავშირება ამა თუ იმ ჯგუფთან, რადგან კრიმინალს ეროვნება არ აქვს;
- მედიამ თავი უნდა აარიდოს უარყოფით მოვლენებსა და ამა თუ იმ ჯგუფს შორის დაუსაბუთებელი პარალელების გავლებას და ერთი კონკრეტული ფაქტის მთელ ჯგუფზე განზოგადებას.
პოზიტიური ვალდებულებები
- მედიამ ხელი უნდა შეუწყოს უმცირესობათა საკითხების ინკლუზიურ გაშუქებას. სხვადასხვა ეთნიკური, რელიგიური, გენდერული, სოციალური ჯგუფის წარმომადგენლები ჟურნალისტური მასალის სუბიექტები არიან და არა ობიექტები, ამიტომ მნიშვნელოვანია, გაშუქებისას აზრი მათაც ჰკითხონ.
- მედია ხშირად მხოლოდ მაშინ ინტერესდება უცხო იდენტობის ადამიანების თემატიკით, როდესაც სახეზეა კონფლიქტი ან ნეგატიური მოვლენა. მედიამ უმცირესობების შესახებ ის თემებიც უნდა გააშუქოს, რომლებიც ამ ჯგუფების არა გარიყვას და მარგინალიზებას შეუწყობს ხელს, არამედ საზოგადოებას დაანახებს, რომ განსხვავებული იდენტობის მიუხედავად, ადამიანებს შესაძლოა, ბევრი რამ აერთიანებდეთ.