Media etikası
Etika mənəviyyat barədə fəlsəfi bir təlimdir. Media etikası hansı qaydanın qəbul edildiyi və hansının qəbul edilmədiyini müəyyən edən peşəkar dəyərlərə əsaslanan qaydalar toplusudur. Jurnalistlərin fəaliyyəti, haqqları və vəzifələri etik qaydalara müvafiq tərtib edilir və peşəkar standartların təlimatlarını qurur. Müxtəlif ölkələrdə peşəkar bağımsızlıq və ictimai maraqları qorumağa təyin olunmuş etika kodeksləri müxtəlif adlar daşıyır: davranış kodeksi, etik standartlar, etika nizamnaməsi və s.
Etik kodeksin təyinatı
- cəmiyyəti peşəkar rəftar qaydaları barədə xəbərdar etmək və mediaya inamı çoxaltmaq;
- istehlakçı haqqlarını qorumaq;
- media keyfiyyətini yüksəltmək və yaxşı jurnalistika təcrübəsi qurmaq;
- peşəkar həmrəylik hissi yaratmaq;
- dövlət müdaxiləsinin qarşısının alınması.
ETİK KODEKSİN ƏSAS PRİNSİPLƏRİ
- Dəqiqlik jurnalistlər yaydıqları məlumatların düzgün və dəqiq olması üçün bütün səylərini göstərməlidir. Onlar fikir və fərziyyələrini faktiki məlumat kimi təqdim etməməli, faktlar arasında seçim aparma və subyektiv yozum yolu ilə təhrif etməməlidir.
- Dürüst və qərəzsiz olma–jurnalistlər mübahisəli halları neytral və düzgün şəkildə çatdırmalı, faktları ən azı iki müstəqil mənbə ilə yoxlamalı, tənqidin obyektinə şərhin bildirməyə imkan yaratmalıdır.
- Cavab vermə hüququ –Faktiki səhvin yer tutması təsdiq olarsa media təcili təyin edilmiş formada düzəliş dərc etməlidir.
- Mənbələrin məxfiliyi – Cəmiyyət üçün vacib məlumata giriş mənbələrin gizlilik mühafizəsindən asılıdır. Jurnalist mənbənin anonimliyini qorumalıdır.
- Diskriminasiyanı qəbul etməmə – Media, irqi, dil, cinsi, dini və ya etnik mənsubiyyəti, sosial və coğrafi mənşəy, siyasi fikirləri əsasında nifrət və tolerantsızlıq oyadan materialları dərc etməkdən çəkinməlidir.
- Şəxsi həyatın toxunulmazlığı – şəxsin özəl həyatı, yaşadığı ünvan, səhhətinə aid sənədləşmə, , şəxsi yazışmalar qorunur. Jurnalist informasiya azadlığı ilə şəxsin gizliliyi ilə bağlı əsaslandırılmış gözləntisi arasında balans saxlamalıdır.
- Uşaqlar – media valideynlərin qabaqcıllığın və social durumunu onların övladlarının şəxsi həyatı ilə bağlı məlumat dərci üçün bir əsas kimi istifadə etməməlidir. Jurnalistlər 16 yaşdan kiçik uşaqlardan qabaqcadan valideynin və ya qəyyumun razılığı olmadan müsahibə götürməli deyillər.
- Cinayət – caninin adı və ya kimliyini müəyyənləşdirən digər məlumatlar hadisə ictimai maraq daşıyarsa dərc edilə bilər. Şübhəli şəxs məhkəmənin onun barəsində hökm çıxarmayınca günahkar hesab edilə bilməz.
- Təhqir və cəmiyyət əleyhinə davranış – media təhqiri oyada ya rəğbətləndirə bilən və pozulma və cəmiyyət əleyhinə davranışlara yönəldə biləcək material dərc etməli deyil;
- Reklam – reklam yayım materialından açıq şəkildə ayırılmalıdır;
- Gizli qeyd və çaşdırma – Məlumat cəmiyyətin ona açıq marağı olanda və məlumatın başqa yolla onu əldə edə bilməyəndə gizli vasitələrlə əldə oluna bilər.
- Müəlliflik hüququ– plagiat qəbuledilməzdir. Jurnalistlər hər zaman istifadə etdiyi materialın müəllifini qeyd etməlidir.
- Şəxsi mənfəət – Jurnalist peşəkar bağımsızlığına zərər gətirən şəxsi xeyir güdməsi üçün vəzifəsindən istifadə etməli deyil.