Video manipulyasiya
Video manipulyasiyası geniş yayılmış təbliğat üsullarından biridir və hədəf auditoriyasına böyük təsiri var. Mətndən və statik görüntüdən fərqli olaraq hərəkət edən görüntülərə daha çox etibar edilir çünki onlar müəyyən hadisənin həqiqətən də meydana gəldiyi təəssüratı yaradır.
Beş növ video manipulyasiyası qeyd edilə bilər, o cümlədən:
1. Saxta video. Süni intellekt vasitələri bir insanın üzünün başqa bir insanın bədəninə birləşdirmək imkanı yaratdı. Deepfake və Deep Video Portretlər kimi bir sıra üsullar, başın mövqeyini, üz ifadəsini və göz hərəkətini yüksək səviyyədə fotorealizmlə ötürməklə hədəfə tam nəzarət etməyə imkan verir. Beləliklə, istənilən insanın nitqini, sözlərini və üz ifadəsini saxtalaşdırmaq mümkündür.
2. Orijinal video və onun başlığı arasında uyğunsuzluq. Video manipulyasiyasın ən geniş yayılmış formalarından biri video görüntü və onun başlığı arasındakı uyğunsuzluqdur. Belə hallarda, video həqiqətən orijinaldır və manipulyasiya edilməyib, lakin onun başlığı manipulyasiya olunur. Bir sıra hallar aşkarlanmışdır ki, başlıqda göstərilən yer, vaxt və şəxs videoda göstərilən versiyaya uyğun olmamışdır və ya ümumi təsvirlərdə göstərilən və başlıqda qeyd olunmuş yeri, şəxsi və hadisələri müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Oxşar manipulyasiyalar ultra-milliyyətçi qruplar tərəfindən auditoriya arasında ksenofobiya və irqçi fikirləri təhrik etmək üçün istifadə olunur.
3. Film görüntüsünün real həyat hekayəsi kimi təsvir edilməsi. Saxta xəbərləri legitimləşdirmək üçün, film görüntüləri bəzən tamaşaçıya real həyat hekayəsinin video sübutu kimi təqdim edilir. Oxşar təcrübə tez-tez Rusiya TV kanalları tərəfindən istifadə olunur. Eyni tendensiya 2014-cü ildə, Ukraynadakı Maidan hadisələri və Rusiya tərəfindən Krımın işğalı zamanı müşahidə edildi.
4. Saxta respondentlər. Saxta hekayəni legitim etmək üçün, müxtəlif respondentlər tez-tez "şahidlər", ya da müəyyən bir sahədə "ekspertlər" kimi təqdim edilirlər. Əslində isə, onlar muzdlu aktyorlar və ya tamamilə fərqli şəxsiyyətləri və ya statusları olan şəxslərdir
5.Saxta kontekst. Şübhə doğurmaq və izləyicilər arasında dezinformasiya yaymaq üçün təbliğat qrupları montaj edərək və video fraqmentləri kəsərək orijinal videoların kontekstini dəyişdirir və bu da, nəticədə bütün hekayənin mahiyyətini dəyişdirir
Videonun yoxlanılması prosesində biz beş suala cavab axtarmalıyıq. Nə? Kim? Nə vaxt? Harda? Niyə?
Yüklənmə tarixi haqqında məlumat almaq üçün Amnesty International-in YouTube Data Viewer proqramından istifadə edə bilərsiniz. Videonun URL-nini YouTube Data Viewer-in axtarış qutusuna kopyalayıp yapışdırın və yükləmənin dəqiq tarixi və vaxtını görəcəksiniz.
1. Youtube Data Viewer
a. Görüntülər boyunca “reverse image search” klikləyin və proqram sizi Google şəkil axtarışı (Google image search) motoruna yönəldəcək.
b. Proqram həmçinin YouTube'a yüklənən video kodları haqqında məlumat verir. Kodları axtarış sistemlərində kopyalasaq, konkret bu videonun hansı saytlara və portallara yayıldığını da əlavə olaraq öyrənəcəyik.
Chrome və ya Firefox İnternet brauzerlərində aşağıdakı ünvanı yazın: invid-project.eu/verify; brauzerinizin müvafiq versiyasını seçin və brauzerinizə yapışdırın.
Video linki InVID video təhlili bölməsinə kopyalayın. Proqram, video təsviri, yükləmə vaxtı, video reytinqi və yükləyicisi haqqında məlumat verəcəkdir. Aşağıdakı təsvir bölməsində Iberiuli Ertoba tərəfindən yüklənən videoya əlavə olunan başlıq göstərilir. Səhifə bölümü göstərir ki, səhifənin 66395 (20 avqusta qədər) bəyənimi var, "Bizim haqqımızda" bölməsində isə "Gürcüstana eşq olsun!" Qəhrəmanlara eşq olsun! Gürcüstan xalqına eşq olsun! " mətni var.
Bu məlumatın əsasında InVID şəkil axtarışı sistemlərində təsdiq edilə bilən video görüntülər təqdim edir. Proqramın özü, Google, Yandex və Tineye axtarış motorlarında görüntüləri yoxlamağı təklif edir.
Siçanı şəkil üzərində hərəkət etdirsəniz, proqramın ekranın müxtəlif hissələrini böyüdən "Image Magnifier" (Böyüdücü) pəncərəsi açılır və siz görüntünü böyüdücü şüşədən görəcəksiniz. Bu funksiya, bir görüntünün arxa planına daha yaxından baxmaq üçün xüsusilə faydalıdır.
Əslində videoda təsvir olunan hadisələr 2017-ci il Oktyabrın 1-də Londonda müsəlmanların teror təşkilatı olan "İslam dövləti" əleyhinə keçirdiyi mitinqin görüntüləridir. Müsəlmanlar tərəfindən terroristlərin əleyhinə keçirdiyi mitinqə "təhlükə" və "işğal" kimi təqdim etmək manipulyativdir və oxucularda müsəlmanlara qarşı fobiya oyatmaq məqsədi güdür.
VİDEO MANİPULYASİYA NÖVLƏRİ
Beş növ video manipulyasiyası qeyd edilə bilər, o cümlədən:
1. Saxta video;
2. Orijinal video və onun başlığı arasında uyğunsuzluq;
3. Film görüntüsünün real həyat hekayəsi kimi təsvir edilməsi;
4. Saxta respondentlər;
5. Saxta kontekst.
1. Saxta video. Süni intellekt vasitələri bir insanın üzünün başqa bir insanın bədəninə birləşdirmək imkanı yaratdı. Deepfake və Deep Video Portretlər kimi bir sıra üsullar, başın mövqeyini, üz ifadəsini və göz hərəkətini yüksək səviyyədə fotorealizmlə ötürməklə hədəfə tam nəzarət etməyə imkan verir. Beləliklə, istənilən insanın nitqini, sözlərini və üz ifadəsini saxtalaşdırmaq mümkündür.
2. Orijinal video və onun başlığı arasında uyğunsuzluq. Video manipulyasiyasın ən geniş yayılmış formalarından biri video görüntü və onun başlığı arasındakı uyğunsuzluqdur. Belə hallarda, video həqiqətən orijinaldır və manipulyasiya edilməyib, lakin onun başlığı manipulyasiya olunur. Bir sıra hallar aşkarlanmışdır ki, başlıqda göstərilən yer, vaxt və şəxs videoda göstərilən versiyaya uyğun olmamışdır və ya ümumi təsvirlərdə göstərilən və başlıqda qeyd olunmuş yeri, şəxsi və hadisələri müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Oxşar manipulyasiyalar ultra-milliyyətçi qruplar tərəfindən auditoriya arasında ksenofobiya və irqçi fikirləri təhrik etmək üçün istifadə olunur.
3. Film görüntüsünün real həyat hekayəsi kimi təsvir edilməsi. Saxta xəbərləri legitimləşdirmək üçün, film görüntüləri bəzən tamaşaçıya real həyat hekayəsinin video sübutu kimi təqdim edilir. Oxşar təcrübə tez-tez Rusiya TV kanalları tərəfindən istifadə olunur. Eyni tendensiya 2014-cü ildə, Ukraynadakı Maidan hadisələri və Rusiya tərəfindən Krımın işğalı zamanı müşahidə edildi.
4. Saxta respondentlər. Saxta hekayəni legitim etmək üçün, müxtəlif respondentlər tez-tez "şahidlər", ya da müəyyən bir sahədə "ekspertlər" kimi təqdim edilirlər. Əslində isə, onlar muzdlu aktyorlar və ya tamamilə fərqli şəxsiyyətləri və ya statusları olan şəxslərdir
5.Saxta kontekst. Şübhə doğurmaq və izləyicilər arasında dezinformasiya yaymaq üçün təbliğat qrupları montaj edərək və video fraqmentləri kəsərək orijinal videoların kontekstini dəyişdirir və bu da, nəticədə bütün hekayənin mahiyyətini dəyişdirir
VİDEONU YOXLAMANIN BEŞ ADDIMI
- Nə?
Videoda nə baş verdiyinə diqqətlə baxın, videoda hansı konkret hadisə baş verir? Videoda hansı tipik detallar göstərilir? Videonun başlığı, təqlər, şərhlər, qısaltmalar, coğrafi adlar, loqolar və sairəyə fikir verin.
- Kim?
Videonun müəllifi kimdir? Faylı yükləyənin onlayn tarixini yoxlayın, ki, bu şəxs videonu özü yükləyib yoxsa başqalarının videosunu paylaşır? Yükləyənin digər sosial şəbəkələrdə olan profillərini yoxlayın, onlar nə vaxt qeydə alınıb? Onlar hansı növ videoları yayır? Onların videoları/YouTube kanalı nə qədər populyardı?
YouTube-a videonu kim yükləyib?
YouTube video yükləyicisinin adı videonun aşağısında sol tərəfdə verilir. Adını tıklayaraq, profil haqqında məlumat verən YouTube səhifəsinə keçəcəksiniz.
Bizim halda video BBC tərəfindən yüklənmişdir. BBC News kanalının 7 aprel 2006-cı ildə başlamış olduğu və bu gündən etibarən 800 milyondan çox baxışa sahib olduğunu "Haqqında" bölməsindən öyrənirik. BBC-nin mərkəzinin Böyük Britaniyada olduğu da bildirilir; digər BBC News sosial şəbəkə profillərinin linkləri də təmin edilir. "Videolar" bölməsi bu profil tərəfindən yükləyən bütün videoları görmək imkanı verir.
YouTube video yükləyicisinin adı videonun aşağısında sol tərəfdə verilir. Adını tıklayaraq, profil haqqında məlumat verən YouTube səhifəsinə keçəcəksiniz.
Bizim halda video BBC tərəfindən yüklənmişdir. BBC News kanalının 7 aprel 2006-cı ildə başlamış olduğu və bu gündən etibarən 800 milyondan çox baxışa sahib olduğunu "Haqqında" bölməsindən öyrənirik. BBC-nin mərkəzinin Böyük Britaniyada olduğu da bildirilir; digər BBC News sosial şəbəkə profillərinin linkləri də təmin edilir. "Videolar" bölməsi bu profil tərəfindən yükləyən bütün videoları görmək imkanı verir.
- Nə vaxt?
Video yükləmə prosesində dəqiq yükləmə tarixini müəyyən etmək vacibdir. YouTube yükləyici adı altında yükləmə tarixini verir.
Yüklənmə tarixi haqqında məlumat almaq üçün Amnesty International-in YouTube Data Viewer proqramından istifadə edə bilərsiniz. Videonun URL-nini YouTube Data Viewer-in axtarış qutusuna kopyalayıp yapışdırın və yükləmənin dəqiq tarixi və vaxtını görəcəksiniz.
- Harada?
a. Video çəkilişin məkanı
Videonun harda çəkildiyinə dair suala cavab vermək vacibdir. Bu məqsəd üçün geolokasiya üsulları və resurslarından istifadə edin (p.X). Peyk şəkilləri ilə yanaşı, məkan həm də hava şəraiti vasitəsi ilə izlənilə bilər. Wolfram Alpha istənilən ərazidə hava məlumatlarının yenilənmiş məlumat bazasına çıxışı təmin edir. Videonun tarixi və başlıqda göstərilən yer hava şəraiti ilə uyğun gəlmirsə, bu yerin saxtalaşdırıldığı göstərir.
b. Bu video harada paylaşılıb?
Bu sualın cavabı video verifikasiya prosesinin mühüm elementidir, çünki baxdığınız video orijinal olmaya bilər və ya onun başlığı manipulyasiya oluna bilər. Məhz bu səbəbdən onun paylaşıldığı şəbəkələri araşdırmaq və orijinal video və orijinal mənbəyi tapmaq lazımdır.
İnternetdə effektiv axtarış üçün sizə Thumbnails lazımdır. Bu şəkilləri foto kimi saxlamalı və sonra fotoşəkil yoxlama üsullarından istifadə etməlisiniz (bax p ...). Thumbnails bir neçə proqram tərəfindən təmin edilir:
İnternetdə effektiv axtarış üçün sizə Thumbnails lazımdır. Bu şəkilləri foto kimi saxlamalı və sonra fotoşəkil yoxlama üsullarından istifadə etməlisiniz (bax p ...). Thumbnails bir neçə proqram tərəfindən təmin edilir:
1. Youtube Data Viewer
a. Görüntülər boyunca “reverse image search” klikləyin və proqram sizi Google şəkil axtarışı (Google image search) motoruna yönəldəcək.
b. Proqram həmçinin YouTube'a yüklənən video kodları haqqında məlumat verir. Kodları axtarış sistemlərində kopyalasaq, konkret bu videonun hansı saytlara və portallara yayıldığını da əlavə olaraq öyrənəcəyik.
2. InVID
Chrome və ya Firefox İnternet brauzerlərində aşağıdakı ünvanı yazın: invid-project.eu/verify; brauzerinizin müvafiq versiyasını seçin və brauzerinizə yapışdırın.
Yapışdırıldıktan sonra, proqram axtarış sahəsinin sağ tərəfındə görünəcəkdir.
"InVID açın" düyməsini klikləyin və video verifikasiya proqramı yeni bir pəncərədə açılacaq.
YouTube Data Viewer-dan fərqli olaraq InVID Facebook videoları haqqında ətraflı məlumat əldə etməyə imkan verir. Bir ultra millətçi Facebook səhifəsi olan Iberiuli Ertoba (Iberiya Birliyi) tərəfindən yerləşdirilən videonun nümunəsində InVID-in funksiyalarını müzakirə edək.
Video linki InVID video təhlili bölməsinə kopyalayın. Proqram, video təsviri, yükləmə vaxtı, video reytinqi və yükləyicisi haqqında məlumat verəcəkdir. Aşağıdakı təsvir bölməsində Iberiuli Ertoba tərəfindən yüklənən videoya əlavə olunan başlıq göstərilir. Səhifə bölümü göstərir ki, səhifənin 66395 (20 avqusta qədər) bəyənimi var, "Bizim haqqımızda" bölməsində isə "Gürcüstana eşq olsun!" Qəhrəmanlara eşq olsun! Gürcüstan xalqına eşq olsun! " mətni var.
Bu məlumatın əsasında InVID şəkil axtarışı sistemlərində təsdiq edilə bilən video görüntülər təqdim edir. Proqramın özü, Google, Yandex və Tineye axtarış motorlarında görüntüləri yoxlamağı təklif edir.
Siçanı şəkil üzərində hərəkət etdirsəniz, proqramın ekranın müxtəlif hissələrini böyüdən "Image Magnifier" (Böyüdücü) pəncərəsi açılır və siz görüntünü böyüdücü şüşədən görəcəksiniz. Bu funksiya, bir görüntünün arxa planına daha yaxından baxmaq üçün xüsusilə faydalıdır.
Əslində videoda təsvir olunan hadisələr 2017-ci il Oktyabrın 1-də Londonda müsəlmanların teror təşkilatı olan "İslam dövləti" əleyhinə keçirdiyi mitinqin görüntüləridir. Müsəlmanlar tərəfindən terroristlərin əleyhinə keçirdiyi mitinqə "təhlükə" və "işğal" kimi təqdim etmək manipulyativdir və oxucularda müsəlmanlara qarşı fobiya oyatmaq məqsədi güdür.
- Niyə?